Wapenveld

Abstract

In onderwijsland wemelt het van de pleidooien voor meer menswording, Bildung, of persoonsvorming; begrippen die niet zelden elkaars equivalent vormen. In dit rijtje kan de vuistdikke publicatie Iemand zijn van emeritus-hoogleraar Joep Dohmen geschaard worden. Hoewel dit misschien wat tekortdoet aan zijn zeer uitgewerkte vormingsleer: van een klassieke visie op paideia tot en met een ‘nieuw’ idee van volwassenheid. Tegelijkertijd is zijn pleidooi wel een erg dikke pil.

Het pedagogische weerbericht is somber: het gaat niet goed met de jongeren in Nederland. Ze worstelen met depressies en andere ernstige psychische klachten. Onderliggende redenen zijn eenzaamheid en het ervaren van (veel) stress door bijvoorbeeld prestatiedruk. Dohmen (1949) deelt hierin een eigen-schuld-dikke bult-verwijt uit aan het adres van de niet-opvoedende samenleving. Speciale aandacht besteedt hij aan de oorzaak van pedagogische verwaarlozing door ouders en de vormingscrisis in het onderwijs. Toch is het in het eerste deel van het boek even zoeken naar Dohmens specifieke punt. Hij analyseert uitgebreid de door hem veelvuldig gehekelde neoliberale samenleving, en klaagt die aan, al dan niet aan de hand van andere auteurs. In zijn recente opinieartikelen is hij meer to the point. Daarin stelt hij dat het levensgevaarlijk is om jongeren verantwoordelijk te stellen voor hun eigen leven. Hun vermogens zijn nog niet ver genoeg ontwikkeld en ze hebben nog te weinig overzicht over zichzelf en de wereld.